Chiến thắng Ấp Bắc - Biểu tượng sức mạnh chiến tranh nhân dân Việt Nam

Sau những thất bại nặng nề, từ giữa năm 1961, đế quốc Mỹ chuyển sang chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, áp dụng nhiều chiến thuật mới hòng tiêu diệt lượng vũ trang ta, triệt phá căn cứ cách mạng, hỗ trợ cho hoạt động gom dân, lập ấp chiến lược. Tình hình đó đặt ra cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta những khó khăn, thử thách mới. Trên địa bản Quân Khu 8, lợi dụng địa hình đồng bằng trống trải, địch tập trung lực lượng, vận dụng các chiến thuật “tân kỳ”, thực hiện các kế hoạch tác chiến dưới các tên gọi như: “Bủa lưới, phóng lao”, “Phượng hoàng vồ mồi”, “Trên đe dưới búa”, gây cho lực lượng vũ trang ta nhiều khó khăn, tổn thất.

Song “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”! Bom đạn quân thù không thể nào khuất phục được ý chí chiến đấu của Đảng bộ, quân, dân Khu 8, không thể nào phá được thế trận lòng dân và dập tắt được chí căm hờn, quyết tâm chiến đấu của những người con sẵn sàng chiến đấu, hy sinh khát vọng độc lập dân tộc, thống nhất non sông. Trước yêu cấp bách phải tìm cách đánh bại chiến thuật “trực thăng vận”, “thiết xa vận” của địch, trên cơ sở quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Khu ủy Khu 8, Bộ Tư lệnh Quân khu 8 đã lãnh đạo, chỉ đạo các địa phương và lực lượng vũ trang tiến hành tổng kết, rút kinh nghiệm từ các trận chống càn; đồng thời, xây dựng lực lượng, đẩy mạnh củng cố cơ sở đảng, tổ chức quần chúng; Xây dựng quyết tâm toàn Đảng bộ, nhân dân, lực lượng vũ trang phong trào kiên quyết “đứng lại đánh càn” trụ bám chiến đấu, thực hiện khẩu hiệu: “Một tấc không đi, một ly không dời” sẵn sàng cùng lực lượng vũ trang xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân, quyết đánh bại các chiến thuật tân kỳ của Mỹ - ngụy, bẻ gãy các cuộc càn quét của địch.

Ý Đảng hợp lòng dân! Chủ trương đúng đắn của Đảng đã nhanh chóng thấm sâu vào quần chúng, biến thành một phong trào cách mạng sôi nổi, rộng khắp trên địa bàn. Tại Mỹ Tho, ở các ấp, xã và trên các trục đường, nhân dân đã đào đắp nhiều công sự, trồng thêm cây xanh để ngụy trang và sẵn sàng các phương án đấu tranh chính trị khi địch tiến hành càn quét. Tại Ấp Bắc, trong khó khăn thử thách ác liệt của chiến tranh, nhân dân vẫn một lòng vững tin vào sự lãnh đạo của Đảng, kiên quyết trụ bám địa bàn, sát cánh cùng bộ đội, dân quân du kích, triệt để lợi dụng các vườn cây ven các ấp và dọc các bờ kênh để xây dựng một hệ thống công sự, hầm hào chiến đấu liên hoàn, khá vững chắc, kín đáo, sẵn sàng đánh địch. Quán triệt chỉ thị “Lực lượng vũ trang tập trung phải đứng lại đánh càn, tiêu diệt địch mà tồn tại”, các đơn vị chủ lực Khu, bộ đội địa phương tỉnh, huyện và dân quân du kích các xã chiến đấu khẩn trương huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật, nhất là kỹ thuật bắn trực thăng, xe thiết giáp M-113.

Ngày 02 tháng 01 năm 1963, trận Ấp Bắc diễn ra trong sự tương quan lực lượng hết sức chênh lệch, địch áp đảo ta về cả lực lượng và vũ khí, trang bị, có ưu thế cả trên không, trên bộ, trên sông. Thế nhưng, dựa vào thế trận chiến tranh nhân dân (gồm lực lượng quân sự, chính trị), dựa vào hệ thống công sự, trận địa, hầm hào được tổ chức xây dựng chu đáo từ trước; phát huy cao độ trí thông minh, lòng dũng cảm, sử dụng hiệu quả mọi thứ vũ khí có trong tay, phối hợp chiến đấu nhịp nhàng, quân và dân ta đã đập tan cuộc hành quân càn quét lớn của địch.

Phối hợp với mũi tiến công quân sự, phong trào đấu tranh chính trị của nhân dân thị xã Mỹ Tho và các địa phương bùng lên mạnh mẽ. Đặc biệt, khi địch tập trung lực lượng mở đợt tiến công thứ 3 vào Ấp Bắc, hơn 700 quần chúng đã tản cư ngược kéo lên khu trù mật Phước Mỹ, bao vây các trận địa pháo, làm gián đoạn việc chi viện pháo binh của địch… Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, ta đã vận động được hơn 200 gia đình của binh sĩ ngụy tham chiến tại Ấp Bắc, kéo vào thị xã đấu tranh đòi thăm chồng, con bị thương và bồi thường tính mạng cho những người chết trận, đòi chấm dứt cuộc hành quân càn.

Thắng lợi của quân và dân ta ở Ấp Bắc đã chứng tỏ sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân Việt Nam, của bản lĩnh và trí tuệ con người Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh. Dưới ánh sáng đường lối chính trị, đường lối quân sự đúng đắn của Đảng, sức mạnh toàn dân đánh giặc, sức mạnh của cả chính trị, quân sự, binh vận, nghệ thuật tổ chức, điều hành chiến tranh nhân dân... đã được huy động, phát huy cao độ. Đó còn là sức mạnh tổng hợp của sự kết hợp chặt chẽ các yếu tố “con người - vũ khí - trang bị”, giữa nhân tố chính trị - tinh thần với nghệ thuật quân sự độc đáo của chiến tranh nhân dân Việt Nam. Bằng bản lĩnh và sức mạnh đó, ta đã giáng cho địch một đòn choáng váng, khiến địch bị tổn thất về lực lượng, khủng hoảng về chiến thuật, giảm sút ý chí chiến đấu.

Đặt trong bối cảnh khó khăn, nhất là vào thời điểm địch sử dụng chiến thuật “trực thăng vận”, “thiết xa vận” đánh phá ta ác liệt, Chiến thắng Ấp Bắc đã bước đầu đã giải mã được về sức mạnh của các loại vũ khí trang bị hiện đại, “tân kỳ” của Mỹ; là liều thuốc đặc hiệu nhất xua tan tư tưởng ngán “trực thăng”, sợ “thiết giáp”, ngại “pháo binh”, không dám trụ bám, chống địch càn quét trong một bộ phận cán bộ, chiến sĩ.

Chiến thắng Ấp Bắc là biểu hiện sinh động của quyết tâm sắt đá, tinh thần quyết chiến quyết thắng giặc Mỹ xâm lược của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta; là minh chứng cho sức mạnh, tính ưu việt của nghệ thuật “lấy nhỏ thắng lớn, lấy ít địch nhiều”, lấy chất lượng cao, thắng số lượng đông, đánh địch bằng “hai chân, ba mũi” độc đáo, sáng tạo của chiến tranh nhân dân Việt Nam.

Không chỉ đạt được mục đích đánh bại các chiến thuật mới của địch, ở phạm vi rộng lớn hơn, Chiến thắng Ấp Bắc là cơ sở thực tiễn củng cố niềm tin, ý chí quyết tâm “dám đánh, biết đánh và biết thắng” cho quân và dân ta, mở ra một phong trào “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công”, sôi nổi, mãnh liệt, rộng khắp, đưa cao trào đánh địch càn quét, bắn máy bay, đánh thiết giáp và phong trào phá ấp chiến lược lên đến đỉnh cao. Nhiều kinh nghiệm quí đã được đúc kết, phổ biến, vận dung thành công trên khắp chiến trường miền Nam. Đó sức mạnh, giá trị, ý nghĩa chiến lược to lớn của Chiến thắng Ấp Bắc năm 1963.

Từ thành công của trận Ấp Bắc, có thể rút ra một số kinh nghiệm chủ yếu:

Trước hết, phải thường xuyên quán triệt đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng, chủ động xây dựng “Thế trận lòng dân” ngay từ trong thời bình. Bởi “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”, nên trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nhân dân chính là cơ sở chính trị bền vững của cách mạng, là cội nguồn sức mạnh mà kẻ thù không bao giờ tận diệt được. Nhân dân là chỗ dựa vững chắc cho lực lượng vũ trang tồn tại, phát triển và chiến thắng; là lực lượng đông đảo sát cánh cùng lực lượng vũ trang xây dựng thế trận, tiến công địch bằng chính trị, binh vận, hỗ trợ và phối hợp với đòn tiến công quân sự. Đó là một nguyên lý, qui luật tạo nên sức mạnh chiến thắng của cách mạng Việt Nam mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Bất kỳ tình huống nào cũng phải bám chắc lấy dân, dựa vào dân để mà tồn tại... Đó là chìa khóa của mọi thắng lợi”. Bài học về xây dựng “Thế trận lòng dân” vững chắc vẫn còn nguyên giá trị trong thế trận khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố vững chắc góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh trong giai đoạn hiện nay.

Thứ hai, cùng với coi trọng xây dựng lực lượng chính trị và đẩy mạnh đấu tranh chính trị, phải thường xuyên coi trọng xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh toàn diện, làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Trước hết phải bắt đầu từ công tác giáo dục chính trị tư tưởng, xây dựng ý chí chiến đấu, quyết tâm đánh thắng mọi âm mưu, thủ đoạn của địch; kịp thời phê phán những biểu hiện sợ khó khăn, gian khổ và ác liệt. Đồng thời, phải thường xuyên chú trọng công tác huấn luyện nâng cao trình độ kỹ, chiến thuật cho bộ đội và năng lực lãnh đạo, tác phong chỉ huy của đội ngũ cán bộ. Trước kẻ thù có quân số  đông, vũ khí trang bị hiện đại, phải quán triệt nguyên tắc: Ý chí quyết tâm phải đi đôi với mưu lược, không chỉ dám đánh mà còn phải biết đánh, biết thắng, biết mở đầu và kết thúc trận đánh vào thời cơ có lợi nhất.

Thứ ba, quyết định trụ bám đánh địch càn quét của ta ở Ấp Bắc là một kinh nghiệm quí báu trong chỉ đạo và điều hành tác chiến của Đảng, trực tiếp là Tỉnh ủy, Ban Quân sự tỉnh Mỹ Tho. Thực tiễn đã khẳng định, để thực hiện trận đánh thành công phải có một quá trình lãnh đạo, chỉ đạo chủ động, chặt chẽ từ xây dựng ý chí quyết tâm, xây dựng thế trận, tổ chức bố trí, sử dụng lực lượng, vận dụng cách đánh… Trận Ấp Bắc chính là một minh chứng hùng hồn về sự sáng tạo, linh hoạt trong tổ chức và tạo lập thế trận “phòng ngự công sự điểm tựa vòng tròn”, tiến công địch bằng cả ba mũi giáp công; một điển hình về tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật “lấy ít địch nhiều”, “phòng ngự thế công”, hiệp đồng chặt chẽ giữa tác chiến phòng ngự với các hoạt động tác chiến phối hợp, hoạt động đấu tranh khác, hình thành thế trận tổng hợp của chiến tranh nhân dân, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác chiến phòng ngự chống càn trên hướng chính tại Ấp Bắc.

Hiệu quả và tác động của trận Ấp Bắc đã vượt xa không gian của một trận chống càn, trở thành một biểu tượng sáng ngời của ý chí, bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam trong cuộc đương đầu đầy cam go, ác liệt của thời kỳ đầu đánh Mỹ, đánh bại quân ngụy Sài Gòn và chính quyền tay sai. Âm hưởng của Chiến thắng Ấp Bắc năm xưa cùng những bài học kinh nghiệm của một thời đánh Mỹ vẫn còn nguyên giá trị lý luận, thực tiễn; đồng thời là niềm tự hào, nguồn cổ vũ động viên to lớn đối quân và dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hôm nay.

Thượng tá, TS TRẦN ANH TUẤN, Trưởng phòng Lịch sử quân sự thế giới - Viện Lịch sử quân sự, BQP.