Tả quân Lê Văn Duyệt (1764 - 1832)

Thứ hai - 28/08/2023 04:38

Ông người gốc thông Bò Đề, thuộc tổng Lại Đức, huyện Mộ Hoa, phủ Tư Nghĩa (nay là thôn Bồ Đề, xã Đức Nhuận, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi) sinh năm 1764, tại thôn Long Hưng, huyện Kiến Hưng, đạo Trường Đồn (nay là xã Long Hưng, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang). Năm 1780, ông theo phò chúa Nguyễn Phúc Ánh, được phong chức Cai cơ. Năm 1788, ông góp công lớn trong việc giúp Nguyễn Phúc Ánh làm chủ vùng đất Gia Định. Năm 1802, ông được vua Gia Long (tức Nguyễn Phúc Ánh) phong Khâm sai Chưởng tả quân dinh Bình Tây tướng quân, tước Quận công.

Sau đó, ông cùng với Trung quân Nguyễn Văn Thành và Hậu quân Lê Chất được lệnh mang quân bình định miền Bắc; rồi lãnh chức Kinh lược sứ Thanh - Nghệ. Năm 1813, ông được vua Gia Long cử làm Tổng trấn Gia Định thành, trông coi mọi việc ở vùng đất Nam bộ, gồm 5 trấn Biên Hòa, Gia Định, Định Tường, Vĩnh Long và Hà Tiên. Năm 1815, ông được triệu về Kinh. Năm 1820, ông được vua Minh Mạng cử làm Tổng trấn Gia Định thành lần thứ 2; và tại vị cho đến lúc mất vào năm 1832.

Trong thời gian trấn nhậm Nam bộ, ông có công lao to lớn trên các phương diện: Giữ vững an ninh vùng biên giới Tây Nam của Tổ quốc; tổ chức đào kinh Vĩnh Tế - một con kinh có giá trị về nhiều mặt ở miền Tây Nam bộ; khuyến khích dân chúng đẩy mạnh việc khẩn hoang để mở mang diện tích ruộng đất canh tác nông nghiệp; trọng dụng nhân tài; kiên quyết trừng trị bọn tham quan ô lại; mở cửa, thông thương với bên ngoài, nhất là đối với một số nước phương Tây; có chính sách đối ngoại khôn khéo, vừa mềm dẻo, vừa cương quyết,… Ông là viên quan cao cấp của triều Nguyễn có nhiều đóng góp quan trọng cho đất nước.

Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt, trong buổi “Tọa đàm về nhân vật Lê Văn Duyệt”, tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh ngày 7-8-2000, đã có nhận xét: “Lê Văn Duyệt là một tài năng lớn về chính trị, kinh tế và quân sự” (Trích từ Tạp chí Xưa và Nay số 78B, tháng 8-2000).

Năm 1833, người con nuôi của ông là Lê Văn Khôi đã khởi binh chống lại triều đình. 2 năm sau, cuộc khởi binh bị đàn áp đẫm máu. Vốn có tị hiềm với ông, vua Minh Mạng ra lệnh san bằng phần mộ của ông và dựng lên đó tấm bia có ghi 8 chữ: “Quyền yêm Lê Văn Duyệt phục pháp xứ” (Đây là nơi tên yêm hoạn Lê Văn Duyệt chịu phép nước). Nỗi oan khuất của ông mãi đến năm 1848 mới được vua Tự Đức giải tỏa.

Lăng mộ của ông mà nhân dân quen gọi là Lăng Thượng công, Lăng Đức Tả quân, tọa lạc tại phường 1, quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh, đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia năm 1988.

Từ khi ông mất, dân gian xem ông như một vị thần, vì vậy việc thờ cúng và tế lễ ông tại lăng mang nghi thức thờ thần và tế thần. Hằng năm, đến ngày giỗ của ông (30 tháng 7 âm lịch), nhân dân thường đến đây lễ bái rất đông.

Lễ giỗ thực hiện theo nghi thức tế lễ tiểu cung đình triều Nguyễn, gồm: Nhạc lễ, lễ sanh, đào thái và ban tế. Lễ phẩm cúng giỗ là trà, rượu, trầu cau, bánh Gia Định xưa, cùng các vật phẩm trái cây Nam bộ.

Năm 2022, Lễ Khai hạ - Cầu an tại Lăng Thượng công / Lăng Đức Tả quân Lê Văn Duyệt được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có Quyết định công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Ở xã Long Hưng (huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang) cũng có phần mộ của ông và được nhân dân quanh năm hương khói. Về sự việc này, Tiến sĩ Nguyễn Minh Tường viết: “Lê Văn Duyệt được nhân dân Sài Gòn, nhân dân Nam bộ thờ phụng, đó chính là sự đánh giá công bằng về một con người đã mang lại nhiều điều tốt lành cho họ”.

Hiện nay, 10 tỉnh, thành phố có con đường được mang tên Lê Văn Duyệt, gồm: TP. Hồ Chí Minh, TP. Đà Nẵng, các tỉnh Bình Thuận, Bình Dương, Bình Phước, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tiền Giang, Vĩnh Long, Bạc Liêu, An Giang.

Song Lan

Tags: Tiền Giang; Lê Văn Duyệt (1764 - 1832)