Tấm gương chiến đấu kiên cường của cán bộ Đoàn Trần Quang Cơ

Trần Quang Cơ, có bí danh là Tám Lượng, sinh năm 1929 tại làng Bình Ninh, quận Chợ Gạo, tỉnh Mỹ Tho (nay là xã Bình Ninh, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang) trong một gia đình nông dân có truyền thống cách mạng. Bí danh của ông: Tám Lượng ghép với bí danh của ba cán bộ Đoàn khác (Chín Lực, Ba Võ, Năm Trang) làm thành một câu có ý nghĩa: Lực Lượng Võ Trang.

Thuở nhỏ, ông học giỏi, từng là học sinh Collège Le Myre de Vilers (nay là Trường Trung học phổ thông Nguyễn Đình Chiểu, thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang). Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công. Vốn là một học sinh có lòng yêu nước nồng nàn, ông tích cực tham gia phong trào cách mạng ở địa phương.

Tháng 10-1945, khi thực dân Pháp quay trở lại xâm lược Mỹ Tho, ông “xếp bút nghiên”, thoát ly gia đình vào chiến khu Đồng Tháp Mười tham gia kháng chiến. Sau đó, do yêu cầu của cấp trên, ông trở lại nội ô Mỹ Tho, hoạt động trong phong trào thanh niên - học sinh, đảm nhận nhiệm vụ Phó Bí thư Đoàn trường Collège Le Myre de Vilers. Tại đây, ông đã cùng với Ban Chấp hành Đoàn trường  lãnh đạo và chỉ đạo phong trào đấu tranh cách mạng của học sinh trường Collège nói riêng và học sinh toàn tỉnh Mỹ Tho nói chung ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhất là phong trào tòng quân nhập ngũ, phong trào quyên góp tiền bạc, thuốc men, vải vóc, giấy viết,… ủng hộ kháng chiến. Năm 1947, ông vinh dự được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) và được bầu là Ủy viên Đoàn học sinh cứu quốc Nam bộ tỉnh Mỹ Tho.

Năm 1950, do nhận thấy ông là một cán bộ Đoàn có lập trường chính trị vững vàng, năng nỗ, sáng tạo và đạt hiệu quả cao trong hoạt động; nên cấp trên đã điều động ông lên Sài Gòn làm Bí thư Đoàn Trường Trung học Pétrus Ký (nay là Trường Trung học phổ thông chuyên Lê Hồng Phong, Thành phố Hồ Chí Minh).

Từ đó, phong trào đấu tranh của học sinh ở nhà trường lên rất cao, điển hình là cuộc đấu tranh chống chính quyền thực dân và bù nhìn đóng cửa các trường học và bắt bớ học sinh, chống khủng bố trong học đường ngày 9-1-1950 (sau đó, ngày này được chọn làm ngày sinh viên - học sinh Việt Nam); cuộc đấu tranh nhân đám tang của học sinh Trần Văn Ơn ngày 12-1-1950; cuộc đấu tranh chống sự can thiệp quân sự của Mỹ vào chiến tranh Đông Dương ngày 19-3- 1950 (từ đó, ngày này trở thành ngày toàn quốc chống Mỹ),…

Sau khi đỗ tú tài toàn phần, ông vào dạy học tại Trường Huỳnh Khương Ninh. Với vỏ bọc là giáo chức tư, ông đã âm thầm cùng nhiều đồng đội như Lê Bá Cang, Nguyễn Văn Khuê,… xây dựng chi bộ Đảng trong các trường trung học, cao đẳng, đại học ở Sài Gòn: vô tuyến điện, hàng hải, y dược, luật....

Sau năm 1954, ông ở lại miền Nam, tiếp tục hoạt động trong phong trào sinh viên - học sinh (SV - HS) Sài Gòn - Gia Định. Năm 1959, ông là Trưởng ban Ban vận động SV - HS Sài Gòn - Gia Định. Năm 1960, ông được phân công làm Bí thư Ban Cán sự  SV - HS Khu Sài Gòn - Gia Định; đồng thời, là Khu ủy viên Khu Sài Gòn - Gia Định.

Dưới sự chỉ đạo của ông, phong trào đấu tranh của SV - HS Sài Gòn - Gia Định ngày càng dâng cao, tấn công quyết liệt vào chính phủ bù nhìn, độc tài, phát xít Ngô Đình Diệm. Trong thời kỳ này, hàng loạt các cuộc đấu tranh của SV - HS đã nổ ra, đòi hiệp thương, tổng tuyển cử thống nhất đất nước, dân chủ hóa trường học, lành mạnh hóa xã hội, dân tộc hóa giáo dục đại học; chống quân sự hóa học đường, chống văn hóa lai căng, đồi trụy, chống bắt quân dịch,…

Trong suốt quá trình hoạt động, từ lúc mới bắt đầu tham gia cách mạng cho đến lúc hy sinh anh dũng , ông đã thể hiện được bản lĩnh của một cán bộ lãnh đạo có trình độ, nhạy bén, táo bạo, gan dạ, kiên trung, bất khuất, toàn tâm toàn ý vì sự nghiệp cách mạng. Ông đã anh dũng hy sinh, để lại niềm cảm phục về tấm gương kiên trung, bất khuất cho tuổi trẻ Sài Gòn - Gia Định.

Ngày 17-4-2010, ông được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng  vũ trang Nhân dân. Tên ông được đặt tên đường ở quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh.